Анатолій Балуценка
10
ВЯЛIКАСЦЬ
Беглi хвалi адна за другой,
Стала грознай магутная рэчка,
Была хваля для iншай благой,
Памiж iмi пачалася спрэчка.
Вецер гнаў iх на бераг круты,
А яны вялi бойку нязменна,
Iх ля берага знiклi сляды,
Засталася бялявая пена.
Але хвалi кацiлiся зноў,
I хацелась быць кожнай вялiкай,
Хаця зналi яны пра любоў,
Ды спрачалiся ў лютасцi дзiкай.
Але вецер няўрымслiвы згас,
I нiкчэмнымi сталi ўраз хвалi,
Невялiкi яшчэ прайшоў час,
I яны зусiм з рэчкi прапалi.
Лепей быць памяркоўным заўжды
I не рвацца ў блакiтнае неба,
Каб не зведаць ганебнай бяды,
Высувацца наперад не трэба.
Моцны вецер не хвалiць сябе,
Дыфiрамбаў яму не спявалi,
За вялiкасць былi ў барацьбе,
Вынiк ветру, нiкчэмныя хвалi.
29.09.1992
81
УСМЕШКА СОНЦА
На небе зоркi мiльгацелi жвава,
Ды ранак цемру моцным зняў крылом,
Мне сонейка ўсмiхнулася ласкава,
Сагрэла шчодра радасным цяплом.
Цудоўны месяц, прыгажунi зоркi,
Але краса чаруе не заўжды,
Бо на душы занадта прысмак горкi,
Калi яе знiшчаюць халады.
Прыемна, калi сонейка высока,
Красу даруе доўгi летнi дзень,
Хоць часам дакучаць у змозе спёка,
Ды ад яе схавацца можна ў цень.
Уплыў людзей такi, як ад прыроды:
Ў адносiнах цi ясна, цi iмжа,
Цi дораць шчасце, або мора шкоды,
Цi ад бяды зажурыцца душа.
Душа людская – iнструмент цiкавы,
Як скрыпкi найтанейшая струна,
Хоць дотык да яе занадта малы,
Ды рэхам адгукаецца яна.
Спакой мець кожны для душы ахвочы,
Цудоўны настрой цалкам каб не згас,
Нiколi не знiшчаў каб холад ночы,
А сонца шчодра ззяла цэлы час.
22.12.1992
103
СУПЯРЭЧНАСЦЬ
Хоць i кахаюцца сардэчна,
Ды супярэчнасць можа быць,
Бо процiлегласцi адвечна
Не давялося раздзялiць.
Ёсць супярэчнасць – вельмi шкода,
Ды выйсця iншага няма,
Бо процiлегласцi прырода
Ствараць стараецца сама.
Як процiлегласцi не будзе,
Пагана вельмi можа стаць,
Калi не ненавiдзяць людзi,
Не будуць ведаць, як кахаць.
Таму, як доля раззлуецца,
Згасае палкая любоў,
Адразу толькi так здаецца,
Не след рабiць благiх высноў.
Каб супярэчнасцi ў iмгненне
Забыць, зрабiць да шчасця крок,
Патрэбна толькi прымiрэнне,
Хай спакваля, хай незнарок.
Ёсць процiлегласцi i будуць,
Так толькi трэба свет ўспрымаць,
Ды супярэчнасцi забудуць,
Як вельмi хочацца кахаць.
2.09.1993
136
КУРЫЦА I ПЕВЕНЬ
Працяглы гвалт на курасаднi,
Бясконца курыца бубнiць,
Што непатрэбен певень хатнi,
I без яго магчыма жыць.
I лае курыца няспынна,
Што робiць справы ўсе сама,
Для пеўня ж не жыццё – малiна,
Бо спраў яму зусiм няма.
А певень моцны быў, прыкметны,
I гонар заiграў ў крывi:
«Калi гультай я баспрасветны,
То лепей ты сама жывi!»
I певень, хоць i без жадання,
Праз плот пераляцеў хутчэй
Ў суседнi двор, i там каханне
Знайшоў у маладых курэй.
Хаця няшмат было работы,
Якую певень ўраз рабiў,
Жыла сямейка без турботы,
I поўны кошык яек быў.
Ды спакваля бяда здарылась
З бурклiвай курыцай старой:
Калi ад пеўня аддзялiлась,
Больш яек ўжо не знесцi ёй.
16.09.1993
144
ТВОЙ ПРЫЧАЛ
Дзе гавань, каб прышвартавацца,
Калi на моры шторм iдзе?
Ад небяспекi каб схавацца,
Душу не падвяргаць бядзе.
Каб мрою дасягнуць i мэту,
Той ў моры з хваляй ў барацьбе.
Але, знайсцi як гавань гэту,
Чакалi каб заўжды цябе?
Бо нораў мора ў шторм суровы,
Не ўсюды вабны ёсць прычал,
Прапанавалi б дзе умовы,
Каб шлюпку ён хутчэй прыняў.
Ды лепш, каб шторму не здарылась,
I скалы лепей абагнуць,
Каб ў хвалях шлюпка не разбiлась,
Наогул, каб не патануць.
Ажыццявiць хутчэй каб мары
I не сустрэць дзевяты вал,
I каб не пагражалi хмары,
Надзейны трэба мець прычал.
Заўжды прычал жаданы будзе,
I шлюпка зберажэцца там,
Калi руку працягнуць людзi,
Не патапiць яе штармам!
18.09.1993
152
РАЎНАВАГА Ў РАЗМОВЕ
Трымаць ў размове раўнавагу –
Ў адносiнах не знаць бяды,
Мажлiва захаваць павагу
I настрой добры назаўжды.
Стаць здатна слова небяспечным,
Каб сябра ворагам зрабiць,
Або намёкам недарэчным
Прыязнасць поўнасцю згубiць.
Заўжды каб, у любых умовах,
Не цiснуць на аўтарытэт,
Патрэбна вытрымаць у словах
Абавязковы парытэт.
Калi парушыць раўнавагу
I вымавiць мацнейшы сказ,
То, без сумнення i без страху,
Ўжо пераходзяць да абраз.
Таму i раўнавагу трэба
Ў размове пiльна зберагаць,
Каб засталася просiнь неба,
Каб чорных хмар не выклiкаць.
А як ў размове ўсё не тое,
Бо раўнавагi ў ёй няма,
Маўчанне – сэрцу залатое,
Бо размаўляць зусiм дарма.
19.09.1993
156
ГАНАРЫСТЫ НАСТРОЙ
Рака – магутны надта гаспадар,
Смяялась злосна з кожнай ручаiны,
Што iм не трэба нават песцiць мар
Стаць рэкамi, ўсе ёй служыць павiнны.
Данiну ручаiна хай дае
I будзе памяркоўнай i пакорнай,
Вялiксць – дар прыроджаны яе,
Рака быць можа моцнай i узорнай.
Цярпелi ручаiны здзекаў шмат,
Рака знiшчала iх сваёй знявагай
I грознай была з iмi, нiбы кат,
Заўжды ваду з iх вымагала з прагай.
Дажджу шмат часу бачыць не прыйшлось,
Пякла спякота, нiбы на пажары,
Аблокi знiклi ў небе, як на злосць,
I бокам сталi абыходзiць хмары.
Ўраз сцiхлi спевы птушак у гаi,
Бо засуха няшчадная пачалась,
Ад спёкi хутка ссохлi ручаi,
I моц у рэчкi спакваля страчалась.
Працягвалась спякота доўгi час,
У плынi адбылася шпарка змена,
I ганарысты настрой рэчкi згас,
Бо стала яна курам па калена.
20.09.1993
159
СВАРКА
Рака праклала рэчышча даўно,
Iшло яно лясамi i лугамi,
Было далёка ад паверхнi дно,
Але плынь пасварылась з берагамi.
I ў час паводкi, нiбы незнарок,
Накiравала плынь у бераг хвалi,
Ўраз ў рэчышча пасыпаўся пясок,
Бо берагi моц плынi не стрымалi.
Шалелi хвалi грозныя далей,
Цярпелi здзекi берагi ад плынi,
Ды станавiлась рэчышча шырэй,
А рэчка расцякалась па далiне.
Ды хутка збег паток вясновы з гор,
I хваль магутных больш зусiм не стала,
Ў паводкi значна зменшыўся напор,
Вады ў рацэ было занадта мала.
Але вялiкай стала шырыня,
I рэчышча пакрылась астравамi,
Вада спадала ўсё хутчэй штодня,
Нарэшце, стала бегчы рукавамi.
Была плынь з берагамi ў барацьбе,
Змагалася без лiтасцi, упарта,
Ды знiшчыла у вынiку сябе:
Сварыцца плынi з берагам няварта.
20.09.1993
163
ЛАВIНА СЛОЎ
Бяскрыўдны быў каменьчык i малы,
Здавалась: ён якую мае сiлу?
Бо толькi адарваўся ад скалы
I пакацiўся мiгам ўнiз па схiлу.
Нястрашнымi былi яго шляхi,
Ды станавiўся з часам рух iмклiвым,
Бо па дарозе зачапiў другi
I шлях сумесны хутка стаў жахлiвым.
Разбег набралi жудасны яны,
I кожны крок iх быў занадта смелы,
Бо разам ўнiз зрывалiсь валуны,
На схiле ў трэскi разляталiсь дрэвы.
Маленькi камень, а якi сюрпрыз
Зрабiў для наваколля у iмгненне!
Страшэнная лавiна бегла ўнiз,
Красе цудоўнай несла разбурэнне.
Здараецца так i ў жыццi заўжды,
Лавiны шлях няўмольны i суровы,
Малы каменьчык, але шмат бяды:
Бо за адным ляцяць другiя словы
I раняць сэрца горай, чым нажы,
Ды рана пашыраецца няспынна,
Пустэча застаецца у душы,
Калi збяжыць слоў жорсткая лавiна.
20.09.1993
182
СОНЦА I ЖЫЦЦЁ
На захад сонца робiць крокi,
I прамянi яго ляглi
Ўжо на высокiя аблокi,
Не дасягаючы зямлi.
I сцюжа вечара чакае,
Святло заменiць цемра ўраз,
Так i ў жыццi: туга спаткае,
Калi праменьчык сонца згас.
Ноч стомiць, але прыйдзе ранак,
Надзеi лепей не губляць,
Дзiвосны ўзнёслы спеў заранак
Зноў будзе сонца сустракаць.
Як сонейка ў жыццi заззяла,
Каб стала радасць мець ў душы,
Трымаць лепш дзiўны цуд трывала,
Бо лёсы нiшчаць вiражы.
Каб адчуваць праменне сонца,
Самому след даваць святло,
Каб доўжылiсь ў душы бясконца
Пяшчота, радасць i цяпло.
Так скiраваць пачуццi трэба,
Каб сэрцы любых саграваць,
Не грэць каб iмi далеч неба,
Каханым радасць надаваць.
25.09.1993
200
КРОКI НАСУСТРАЧ
Ў адносiнах жыццё дае урок,
Рашаюцца бясконцыя дылемы,
Зрабiць насустрач вельмi цяжка крок,
А ў iншы бок – амаль няма праблемы.
Чамусьцi памяркоўнасцi няма,
Заўжды затое у дастатку пыха,
Таму i ў лёсах часта, нездарма,
Не шчасце сустракаецца, а лiха.
Бо кожны сам настаўнiк для сябе,
З другiм нiколi не жадае згоды,
Бо погляды ў бясконцай барацьбе,
Ўтвараюцца ў адносiнах нягоды.
Чужыя думкi горай, чым бяда,
Iх нават абвяшчаць няма карысцi,
Яны бягуць, як ў ручаi вада,
Ды ў рэчку iм нiколi не прыплысцi.
Парада, нават добрая, як цуд,
Але яе пачуць не хоча вуха,
I сэрца занямее ад пакут,
Прыйдзе ў жыццё няпрошаная скруха.
Каб шчасце зберагалась праз гады,
Душа магла адчуць палёт высокi,
Ў адносiнах каб не спаткаць бяды,
Заўжды рабiць насустрач трэба крокi.
2.10.1993
258
МАЛIТВА АБ ЦЯРПЛIВАСЦI
Мне нават з лiшкам iснага даволi,
Бо Боскi адчуваецца уплыў,
Я асабiста для сябе нiколi
Нiчога у малiтвах не прасiў.
Але цяпер звяртаюся да Бога:
«Дай, Божа, сiлы i цярпення шмат,
Абразу каб крыўдзiцеля любога
Я перанесцi лёгка мог без страт.
Каб рот нiколi мой не растулiўся
Абразай на абразу адказаць,
I каб iнфаркт раптоўна не задарыўся,
Калi на крыўду трэба прамаўчаць.
Амаль нiколi не раблю абразы,
А толькi баранюся ад яе,
Дай, Божа, моцы мне, каб я нi разу,
Не змог нязгоды выказаць свае.
Дай, Бог, каб не рабiў нiкому згубы,
Каб крыўды мне нiколi не чынiць,
I каб кахаць не толькi тых, хто любы,
Дай сiлы мне i ворагаў любiць.
Даруй мне ад спакою асалоду,
Каб не страчаў час марна ў барацьбе,
Знаходзiў з наваколлем стала згоду,
Прашу ў малiтве, Божа, я Цябе!»
30.10.1993
265
РУЧАЙ I ВЕРБЫ
Ў далiне бег маленечкi ручай,
I вербы жвава пiлi з яго воды,
Ды часам плынь прыходзiла ў адчай,
Казала: вербы не даюць свабоды!
I цяжка наракала кожны дзень,
Пакорлiва стаялi моўчкi дрэвы,
Ды рэчышчу густы давалi цень,
Чакалi з палкай радасцю залевы,
Каб значна меншы быў да iх дакор,
Каб лаянка была амаль нячутнай,
Ў ручай збягалi хутка воды з гор,
Ён станавiўся горды i магутны.
Але спаткалi вербы сумны час,
Прыйшла бяда без краю i без меры,
Раслi, вясну чакалi, але ўраз
Упалi на зямлю ад злой сякеры.
Не будуць вербы болей пiць вады,
Ручай быў рад страшэнна, як нiколi,
Але спаткаў час смутку i бяды,
Хоць i чакаў здабытку цуд ад волi.
Без ценю жыць ручай зусiм не мог,
Пякло няшчадна днямi ўлетку сонца,
Не вытрымаў у барацьбе i ссох,
Хаця змагаўся за жыццё бясконца.
2.11.1993
274
БУРШТЫНАВЫЯ СЛЁЗЫ
Ўсё проста, ясна, ды пагана:
Даброт няма,
Бо згасла радасць нечакана,
Ў душы зiма.
Мо, трошкi я сказаў не тое,
Пад свой нахiл,
Ды знiкла шчасце залатое
За небасхiл.
Я ад нудоты амаль гiну,
Iмпэт ачах
Ад светлых кропелек бурштыну
Ў тваiх вачах.
Тугу i сум у вiр я кiну,
Хай будзе зноў
Ў вачах замест расы з бурштыну
Твая любоў.
Ўсмiхнiся ты хутчэй з ахвотай,
Iдзе вясна,
Хай сварка зменiцца пяшчотай
Яшчэ адна.
Каханым сваркi – не пагрозы,
Хоць боль мiне,
Твае бурштынавыя слёзы
Не трэба мне.
4.11.1993
283
ШТОРМ I ШТЫЛЬ
Такой, як ёсць, цябе ўспрымаю,
Не вымагаю лепшай быць,
Аддана, як раней, кахаю,
Тваёй пяшчоты не забыць.
Час любы, ўзнёслы i прыемны,
Як ахапiў душу спакой,
Спакой i шчасце неад'емны,
Чароўны час бяжыць ракой.
Як выпадкова шторм жыццёвы
Накацiць гмах магутных хваль,
I горкiя занадта словы
Сказаць прыходзiцца, на жаль.
Мiнае шторм, i хвалi лягуць,
З прыемным штылем лепей жыць,
Не ў шторме праяўляць адвагу,
А ў штылi песцiць i любiць.
Калi пасеяць свежы вецер,
Ён ў змозе хутка буру даць,
I стане горка жыць на свеце,
Лепш хваль зусiм не паднiмаць,
Каб мець ад шчасця асалоду,
I радасць адчуваць ў жыццi.
Бо выклiкае бура шкоду,
А ў шторм кахання не знайсцi.
14.11.1993
343
ПАКОРНЫ БЕРАГ
Скала ўзнялася горда над ракой,
Яе памеры белы свет здзiўлялi,
Ды страцiла рака зусiм спакой,
Ад зайздрасцi бiць сталi ў бераг хвалi.
Бег на скалу бясконцы шэраг хваль,
Рака казала: так рабiць павiнны,
Красы цудоўнай ёй было не жаль,
Скала пакутавала без прычыны.
Знiшчала яе жорсткая рука,
Знаходзiла вада любы куточак,
Смяялась толькi злосная рака:
Ператваралась моц скалы ў пясочак.
А хвалi паднiмалiся не раз,
I жаласным стаў выгляд ад папраўкi,
Няўрымслiвы iмгненна несся час,
I засталiся ад скалы кавалкi.
Каб бераг пакарыўся назаўжды,
Рацэ красы i гордасцi не шкода,
Яна дэманстравала моц вады,
У зайздрасцi нахабная прырода.
Пранеслiся няўмольныя гады,
Зрабiлi яву дзiўную былою,
Лiзалi хвалi бераг залаты,
Што быў калiсьцi моцнаю скалою.
9.12.1993
348
ГОРКАЯ РЭАЛЬНАСЦЬ
У кожнага свой густ i свой iмпэт,
Ўсе людзi адразняюцца бясконца,
З часоў, калi ўтварыўся белы свет,
Адным прыемней цемра, iншым сонца.
Кагосьцi клiча мара у палёт,
Блакiт чаруе i вышынi неба,
А хтосьцi – нiбы ў сутарэннi крот,
I летуценняў для яго не трэба.
Таму адзiнства у людзей няма,
Характар кожны мае ад прыроды,
Выхоўваць погляд тоесны дарма,
Не могуць мець адзiнства антыподы.
Ідзе ў грамадстве стала барацьба,
Яна не ў змозе скончыцца нiколi,
Камусьцi да спадобы лёс раба,
А многiя жадаюць толькi волi.
Адрозненне ў людзей руйнуе лёс,
Знайсцi iмкнуцца розныя нагоды,
Хоць выклiкаюць боль i мора слёз,
Але бясконца доўжацца разводы.
У кожнага к жыццю свой падыход,
Здавалась: доля будзе залатою,
Але жыццё складаецца з нягод,
Ў душы няма жаданага спакою.
13.12.1993
351
ШТУЧНАЯ АДЛIГА
Адносiны. Iх надта многа
Ўзнiкае ўраз ў хадзе падзей.
Якая ў вынiку дарога
Сустрэне ў будучым людзей?
Цi з радасцю пакрочуць разам,
Каб грэла сэрцы iх любоў,
Або нянавiсць прыйдзе з часам
Ад горкiх i паскудных слоў.
Адносiн узнiкае маса,
Iх шчодра памнажае час,
Заўжды сустрэнецца абраза,
Але лепш, каб iмпэт не згас.
Як словы кiнуць ў душу крыгу,
Час горкi стрэнецца ў жыццi,
Стварыць лепш штучную адлiгу,
Каб кампрамiс хутчэй знайсцi.
Няхай душы занадта горка,
Яна ў суровай барацьбе,
Гару каб не зрабiць з прыгорка
I настрой не псаваць сабе.
Ў адносiнах заўжды нягоды,
След яву добра зразумець,
Але, як непатрэбна шкоды,
Адносiн блiзкiх лепш не мець.
15.12.1993
396
ЖЫЦЦЁ ПРАЖЫЦЬ...
Усё жыццё з табою мы прайшлi,
Ў каханні слодыч ведалі і горыч,
Ды карабель у гавань прывялi,
На мосцiку стаялi стала поруч.
Жыццё пражыць – не поле перайсцi,
Я прыказку даўно такую знаю,
Але яшчэ складаней у жыццi,
Яго лепш з сiнiм морам параўнаю:
То штыль i сонца яркага святло,
Праз час магутны забушуе вецер,
I мора хвалi ў неба падняло,
Шторм карабель кiдае, нiбы смецце.
Ды разам як ў руках трымаць штурвал,
То караблю нiколi не разбiцца,
I як накрые ўраз дзевяты вал,
Плыве, на хвалi хоць бартом лажыцца.
Бо мора пераменлiва заўжды
I небяспечна, хоць не будзе шторму,
Як карабель ахоўваць ад бяды,
Маральную ён не парушыць норму.
У вабнай згодзе значна лепей жыць,
Штурвал ў руках трымаць бясконца разам,
Жыццё пражыць – не мора пераплыць,
Каб карабель прыйшоў у гавань з часам.
20.11.1994
399
ПЯШЧОТНАСЦЬ
Як прыйдзе час, i ўпартага мужчыну
Патрэбна ў чым-небудзь пераканаць,
Не трэба шукаць важкую прычыну,
Пяшчотнасць толькi лепей прымяняць.
Дарэмны вымаганнi i пагрозы,
Скандал бязглузда нават утвараць,
Не стануць моцным аргументам слёзы,
Пяшчотнасць здатна ўраз пераканаць.
Пяшчотнасць. Мае моц, такая зброя,
Нiшто не можа ёй процiстаяць,
Якая б не прыйшла жанчыне мроя,
Адзiны шлях яе ажыццяўляць.
Пяшчотнасць, цэлы час адна пяшчотнасць!
I здзейснiцца жаданае ураз,
Мужчынскую не зачапiць каб годнасць,
I настрой будзе добры доўгi час.
Як скардзiлась жанчына на мужчыну,
Яна несправядлiваю была,
Пакорную нiхто яшчэ не кiнуў,
Бо зброяю пяшчотнасць узяла.
Калi к другiм адносiшся з пяшчотай,
Самiм не будзе гора i бяды,
Як мяккасць сэрца надана прыродай,
Шчаслiвымi магчыма быць заўжды.
22.11.1994
405
АБРАЗА
Кахаю я! Амаль пустыя словы,
Хоць можна iх каханым гаварыць,
Ды лепш ствараць прыдатныя умовы,
Адданае каханне каб дарыць.
Бо ад кахання дзiўная пяшчота
Ураз душу запоўнiць цераз край,
Як разбураць каханне не ахвота,
Лепш на зямлi рабiць каханай рай.
Ў кахаючых душа заўжды чуллiва
I просiць ёй ўзаемнасцю плацiць,
Яна на крыўду вельмi уразлiва
I не жадае цяжкi боль забыць.
Ад iншых не ўражаюць крыўды словы,
Увагi нават можна не звяртаць,
Але такiя самыя размовы
Каханых здатны моцна абражаць.
Не след каханым прычыняць абразу,
Ў пяшчоце толькi трэба iх купаць
I прабачэння лепш прасiць адразу,
Па-iншаму складана дараваць.
Адносiны абраза разбурае
I гасiць ў душы яркае святло,
Яна умовы кепскiя стварае,
Каб цалкам напаўняла душу зло.
26.11.1994
415
ТОН РАЗМОВЫ
Не сам тавар, яго абгортка
Прывабiць здатна цi спужаць,
Так i ад слоў быць можа горка,
Як iх з надрывам вымаўляць.
Як браць асобна толькi словы,
Нiчога крыўднага няма,
Заўсёды тон любой размовы –
Абгортка сцюжы цi цяпла.
Спачатку мы абгортку бачым,
Ды ўжо пасля i сам тавар,
Як дрэнная яна, няйначай,
Пахмурны цень ўпадзе на твар.
Гучаць як словы крыўдным тонам,
Не вельмi важны змест заўжды,
Гудуць яны набатным звонам,
I ў сэрцы горкiя сляды.
Зусiм вадзiцца нецiкава,
Хоць словы добрымi былi,
Ды слоў адных занадта мала,
Ў абгортку б добрую ляглi.
Калi пяшчотная абгортка,
Змест вельмi жорсткiм можа быць,
Ды на душы не надта горка,
Як добрым тонам гаварыць.
30.11.1994
431
АСАЛОДА ЖЫЦЦЯ
Чаму людзей стамляе нуднае жыццё?
Чаму знiкае цалкам асалода?
Ператвараецца яно ў жыццё-быццё,
На жаль, такая iснасць, вельмi шкода.
Для шчасця кожны нараджаецца на свет,
Ды ў многiх шчасце ў цемразi блукае,
Не пакiдае нават крыху бачны след,
Хаця сустрэчы кожны з iм жадае.
Не страцiць марна каб зусiм жыццёвых сiл,
Не след гаворкi весцi непатрэбнай,
Каб часам хцiвы суразмоўнiк замест крыл
Чапляць стаў гiры гутаркай ганебнай.
Бо кожны ўпэўнены бясконца, што правы,
Другому не уступiць нi на ёту,
Упарта нораў праяўляе баявы,
Замест таго, каб дараваць пяшчоту.
Крычыць душа ад суму, болю i жуды,
I хоча непашкоджанай застацца,
Ды супярэчкi вельмi жорсткiя заўжды,
У iх ад крыўды цяжка утрымацца.
На сэрца каб рубцы заўчасна не ляглi,
Лепш абысцi, як стрэне перашкода,
З душою добрай жыць прыемна на зямлi,
Чакае стала толькi асалода.
8.12.1994
503
ХАЙ ГРЭЧКА
Грукоча мора, ўгору хвалi падымае,
I кожная на бераг прыбяжыць,
Прыбой на беразе пясок перамяшчае,
Ды ў скалы моцна з гулам будзе бiць.
Пясок пасунецца, ды зноў на месца ляжа,
Як быццам хвалi нават не было,
Упарты камень моц вялiкую пакажа,
Трымае хвалi, колькi б не прыйшло.
Як шторм мiне, вакол ляжыць пясок прыгожы,
Ў праменнi сонца вабна зiхацiць,
А моцны камень з кожным штормам больш нягожы,
Патроху ад напружання трашчыць.
Калi шторм часты, i аб скалы хвалi б'юцца,
Няздатны камень сiлы хваль трымаць,
Над моцным камнем хвалi ўедлiва смяюцца,
Пясок жадаюць дробны атрымаць.
Як супраць будзе надзвычайна моцнай сiла,
Заўсёды значна лепей саступiць,
Наогул, каб яна ўсё ўшчэнт не разбурыла,
Скалой нiколi ўжо пасля не быць.
Таму, калi пачнецца раптам супярэчка,
Пяском драбнюткiм неабходна стаць,
I пагадзiцца, хай заўсёды будзе грэчка,
У цэласцi сябе каб захаваць.
2.01.1995
530
РАЗУМЕННЕ
Прыемна вельмi, разумеюць як душою,
Дакладна думку можна i без слоў сказаць,
Як субяседнiка сустрэць з душой другою,
Не зразумее, калi нават напiсаць.
Каб зразумець, быць трэба душам адэкватным,
Ў адной танальнасцi бясконца каб гучаць,
Бяда, як звонам загучыць адна набатным,
Другая будзе тонкай скрыпкаю спяваць.
Зусiм нiколi не знайсцi агульнай мовы,
Як словы ясныя, ды iх не зразумець,
Бо разумення даць не могуць толькi словы,
Душу, падобную сваёй, як не сустрэць.
Калi сустрэуцца аднолькавыя душы,
Заўсёды знойдзецца падстава для размоў,
Хоць словы добра адчуваюцца праз вушы,
Ўсё добра зразумела i без слоў.
Падобным душам слоў амаль зусiм не трэба,
Праз бiяполе iнфармацыя iдзе,
Магутнасць хвалi бiяполя тая глеба,
Што ўраз прыём без слоў з душы ў душу вядзе.
Таму i зразумець бязглузда намагацца,
Як душы розныя занадта у людзей,
Страчаць не трэба сiл, без сэнсу завiхацца,
Душу падобную лепш адшукаць хутчэй.
21.01.1995
554
ЗОЛАТА ЦI СЕРАБРО?
Цi можа быць так, што нiхто не разумее?
Адной хоць мовай з людзьмi сцiпла размаўляць,
Ад добрых слоў неразуменне толькi спее,
Ў канцы размовы адчужэнне каб пажаць.
Не толькi можа быць, здараецца заўсёды,
Каб зразумець, не трэба доказаў i слоў,
Заўжды ў размове будуць толькi перашкоды,
Не па сабе як суразмоўнiка знайшоў.
Каб адгукнулась ўзнёсла ўраз другое сэрца,
Заўжды падобнаю душа павiнна быць,
I словы здатны утвараць размовы скерца,
Бо iх паток узнёслы радасна гучыць.
Але не словы чыняць настрой, толькi людзi,
Якiм патрэбна слоў тырады гаварыць,
Заўжды ад слоў цудоўны ўзнёслы водгук будзе,
Калi душа душы адкрытай можа быць.
У iншых выпадках не чуюць словы вушы,
Ў размове шэраг аргументаў церпiць крах,
Калi вядуць размову тоесныя душы,
То зацiкаўленасць палае у вачах.
Сказаць няпроста свае думкi чалавеку,
Размова цяжкая каб скончылась дабром,
Для розных душ маўчанне – золата адвеку,
Падобным душам словы льюцца серабром.
11.02.1995
597
ЗНАЙСЦI СЯБРА
Заўжды нялёгка сябра адшукаць,
Ды не для лiку толькi, а фактычна,
Каб моцнае сяброўства утвараць,
Павiнна быць ментальнасць iдэнтычна.
Як сябра можна зразумець заўжды,
I ён цябе адразу зразумее,
Сяброўства будзе сталым на гады,
Бо ад сяброўства радасць ў сэрцах спее.
Як разумення любага няма,
Такiх сяброў мець для душы нягожа,
Бо спадзявацца на дабро дарма,
Такi ў бядзе зусiм не дапаможа.
Такiм, як сам, павiнен сябра быць,
Патрабаванне будзе як задужа,
То еднасцi нiколi не здабыць,
Паселiцца у душах толькi сцюжа.
Ў адносiнах заўжды сумленны я,
Абразы або здрады не дарую,
Такая фiласофiя мая,
Ў сваёй душы я голас праўды чую.
Не трэба лепей мець зусiм сяброў,
Што па маралi не адпавядаюць,
Шукаю любых сэрцу зноў i зноў.
Такiя, можа, i мяне чакаюць?
5.03.1995
637
СЯБРОЎСТВА
Надзейнае сяброўства. Дзе яно?
Заўжды сябры, у рэшце рэшт, падводзяць,
Ды марнасць з часам нам пазнаць дано,
Здараецца, што за дабро нашкодзяць.
Бо сказана: калi прыгрэць змяю,
Пакласцi як яе сабе на грудзi,
Яна уджалiць за любоў тваю,
Звычайна так i паступаюць людзi.
I шчодра за дабро адплацяць злом,
За дапамогу не чакай падзякi,
Бясследна забываюць аб былом,
I робiць кепска так амаль ўсялякi.
Чаму так адбываецца заўжды,
Што за дабро наробяць толькi шкоды?
Хоць часам – быццам родныя браты,
Iснуюць процiлегласцi заўсёды.
Гарачае сяброўства – шлях гнiлы,
Лепш не страчаць дыстанцыi нiколi,
Як гром магутны, дождж заўжды малы,
I не адчуе болю сэрца болей.
Сяброў надзейных у жыццi няма,
Змяю не трэба класцi зноў на грудзi,
Бо намаганне мець сяброў – дарма:
Сагрэецца i джалiць жорстка будзе.
18.03.1995
673
СВАРКI ЗАКАХАНЫХ
Без цябе вельмi цяжка сумую,
Хаця вольны, як птушка цяпер,
Адзiноту як сэрца адчуе,
Пакутуе, як загнаны звер.
Цесна часам, калi з табой разам,
У каго няма сварак ў жыццi?
I здаралася нават абраза,
У каханнi ўсё трэба прайсцi.
Як ў душы абыякавасць будзе
То халодны спакой, як зiма.
Як каханне запоўнiла грудзi,
То нiколi спакою няма.
Як кахаеш аддана i палка,
То напята душа, як струна,
Рэагуе на ўсё, як запалка,
Да чуллiвасцi здатна яна.
Як кахаеш, не страшна сварыцца,
Без кахання i сварак чым жыць?
Пасля сварак прыемна мiрыцца,
Як спачатку, пяшчоту дарыць.
Быць кахання не можа без сварак,
Немагчыма спакойна кахаць,
Хоць са сваркай жыццё не падарак,
Як кахаеш, патрэбна трываць.
28.03.1995
701
СЦЯНА
Усмiхнулась пяшчотна i радасна мне,
Абдарыла ураз нагародай,
Памiж намi сцяна больш цяпер не ўстае,
Хоць здавалась яна перашкодай.
Непатрэбна сцяну мiж сабой будаваць,
Сiлы шмат патрабуе будова,
Праз сцяну немажлiва цудоўна кахаць,
Бо нячутна пяшчотнага слова.
Цуд кахання сцяна засмучае заўжды,
Сэрцу боль прычыняе маркота,
Можа стала сцяна паўставаць на гады,
Калi ёсць для будовы нагода.
Цяжка, як раздзялiцца нябачнай сцяной,
Для душы радасць лепш i пяшчота,
Я лагодным хачу быць бясконца з табой,
Мне сцяну будаваць не ахвота.
Бо плацiць велiзарную трэба цану,
I жывеш, як ў асобнай кватэры,
Прыйдзе час, разбурыць загадае сцяну,
Ды пакут трэба зведаць без меры.
Памiж намi сцяна больш няхай не ўстае,
Я жадаю, каб ты мне ўсмiхнулась,
Мы, бясспрэчна, падмурак разбурым яе,
Шчасце каб у душы адгукнулась.
7.04.1995
734
УСМЕШКА
Ты, нарэшце, ласкава ўсмiхнулась,
А была халоднаю, як лёд,
Доўгi час душа к табе iмкнулась,
Разам каб адправiцца ў палёт.
Бо прыемна адчуваць прастору,
У блакiт цудоўна паглядаць,
Як каханне дасць душы апору,
Можна лёгка ў неба узлятаць.
Каб пабачыць дзiва або казку,
Вабную узнёсласць адчуваць,
Бо душа ахвочая на ласку,
Ёй заўсёды хочацца кахаць.
У душы народзiцца ахвота,
Каб усмешку шчыра падарыць,
Бо каштоўны любасць i пяшчота,
Як каханне полымем гарыць.
Але ў час, калi нахмурыш бровы,
Гасне яркi радасцi касцёр,
Бо ў душы змяняюцца умовы,
Калi холад крылы распасцёр.
Я жадаю, каб ты мне ўсмiхалась,
Бо душы прыемна мець цяпло,
Не хачу, каб кепскае здаралась,
I ў душу сумёты намяло.
18.04.1995
797
ШЛЯХ ДА СЯБРОЎСТВА
Наўкол людзей заўжды багата так,
Ды знойдзецца сярод iх вельмi мала,
Што б'юцца сэрцы iх з тваiм у такт,
Каб ўраз душа на поклiч водгук дала.
Здаецца, што аднолькавыя ўсе,
Але асобу кожны утварае,
Сваю ментальнасць у душы нясе
I ўласны погляд на падзеi мае.
Таму нялёгка родную душу
Ў натоўпе для сябе заўжды адзначыць,
Уважлiва на ўсiх людзей гляджу,
Ды як пазнаць жаданае i ўбачыць?
Калi у душах роднасцi няма,
Сяброўства мець не трэба намагацца,
Бо намаганнi страцяцца дарма
I прыйдзецца праз час расчаравацца.
Ў адносiнах шляхетным трэба быць,
Калi душа душу не разумее,
Сяброўства хутка прыйдзецца забыць,
Шляхетнасць быць хлуслiвай не умее.
Як знойдзецца падобная душа,
Ёй любы падыход высокародны,
Сяброўства – магiстральная шаша,
Вядзе да развiтання шлях абходны.
9.05.1995
798
ЧЫСТАЕ НЕБА
Загарэлась сонейка ў душы,
Ды яго хмурынка засланiла,
Стала памiж намi на мяжы,
I маланка любасць падпалiла.
Мець прыемна у душы цяпло,
Ды з хмурынак утварылiсь хмары,
Радасцi, як быццам, не было,
Пачарнеў блакiт чароўнай мары.
Прыйдзе час, ззяць будзе сонца зноў,
Каб мець шчасце, трэба вельмi мала:
Каб пяшчотных добрых пару слоў
Мне, нарэшце, любая сказала.
Сонца мець хачу ў душы заўжды,
Непатрэбны хмары i хмурынкi,
Яны – нiбы носьбiты бяды,
Хай нас абмiнаюць без супынкi.
Бо, як хмары ходзяць памiж нас,
Хаця сонца яркае палае,
Подых сцюжы ахалодзiць ўраз,
Сонейка душу не сагравае.
Не свяцiла сонца каб дарма,
Хмар або хмурынак нам не трэба,
Бо цудоўна, калi iх няма,
Шчасце толькi чыстае дасць неба.
9.05.1995
803
АДЗIНАЯ ДАРОГА
Нялёгка надта зразумець другога,
Бо кожны мае погляды свае,
Агульны погляд як знайсцi ёсць змога,
Адзiнства радасць злагады дае.
Не з кожным вынiк атрымаеш вабны,
Бо, каб на свет аднолькава глядзець,
Патрэбны доказ правiльны i зграбны,
Адну ментальнасць трэба з iншым мець.
Хаця людзей навокал вельмi многа,
Ды аднадумцаў сярод iх няма,
Як не знайсцi агульнага нiчога,
Перакананне прападзе дарма.
Не дасягнуць нiяк агульнай мовы,
Хоць вельмi ясна, ўзнёсла гаварыць,
Як ад сцяны гарох, адскочуць словы,
Хоць сто разоў iх нават паўтарыць.
Таму памiж людзьмi, хаця нябачна,
Заўжды ляжыць шырокая мяжа
I замiнае аб'яднанню значна,
Бо розная у кожнага душа.
Каб зразумець дакладна мог другога,
Падобную душу лепш адшукаць,
Адзiная для поспеху дарога,
На iншых не знайсцi з кiм размаўляць.
12.05.1995
809
РОЗНАСЦЬ ДУШ
Па колькасцi абмежаваны ноты,
Ды затны ўсе мелодыi ўтвараць,
I гукi, што iснуюць у прыроды,
Ў любым парадку здольны паўтараць.
У шахматах фiгур таксама мала,
Ды варыянтаў безлiч можа быць,
Прырода мозг людзей такiм стварала,
Каб непаўторным кожнага зрабiць.
Сем нот бязмежнасць музыкi даруе,
I эндшпiляў нiкому не злiчыць,
Аднолькавасцi кожны не адчуе:
Мiльярды клетак здольны мозг ўмясцiць.
Дзiвосны мозг душу людзей складае,
Таму – асоба кожны чалавек,
Бо толькi сам сабе адпавядае,
Аднолькавасць не знойдзецца павек.
Быць ў зносiнах заўжды працэс складаны,
Бо кожны погляд свой жадае мець,
I нават, як ў адносiнах адданы,
Цябе другому цяжка зразумець.
Неразумення калыхае глеба
Ў каханнi, ў працы, проста у жыццi,
Падобную душу знаходзiць трэба,
Каб па жыццю ў адзiнстве з ёй iсцi.
14.05.1995
822
АДНОСIНЫ
Хто дурыць сам ды iншым дазваляе,
Сабе не хоча нават уяўляць,
Што дзея непрыстойная такая
Сумленных можа груба абражаць.
З iх кожны лiчыць, нiбы ўсе такiя
Ў адносiнах з другiмi, як ён сам,
Благiм здаецца, што усе благiя,
Закрыта iм ў адносiнах краса.
Учынкi кожны па сабе раўняе,
Шляхетнасць не краналася яго,
I злосцю сваё сэрца напаўняе,
Не хоча сэрца зразумець майго.
Калi шляхетнасць у душы заўсёды,
Шляхетным з кожным быць жыве намер,
Але падманшчык шмат наробiць шкоды,
З iм ласкаю, а ён з табой, як звер.
Дзе страцiлi жаданую шляхетнасць
Або яна i не ўласцiва нам?
Духоўнасць у душы змянiла беднасць,
Як чалавек паводзiць, нiбы хам.
Каб добрыя адносiны складалiсь,
З падобнымi патрэбна справы мець,
Каб чыстымi пачуццi зберагалiсь,
Шляхетны здатны цалкам зразумець.
19.05.1995
833
ПЛАНКА НОРМЫ
Як сонейка бясконца ў небе ззяе,
I ў прамянях цудоўных свет жыве,
Нiхто пяшчоты i не памячае,
Што спёка мучыць, iншы раз злуе.
Але, калi дажджы iдуць бясконца,
I ходад настрой жудасна псуе,
Лунае радасць, як засвецiць сонца,
Вакол раскiне прамянi свае.
Да нормы кожны хутка прывыкае,
I толькi, як адхiленне прыйдзе,
Уплыў яго магутны адчувае
У радасцi жаданай цi бядзе.
За кепскае адхiленне нiколi
Падзяку немагчыма атрымаць,
Калi ад змен няма ў душы патолi,
След пакаранне жорсткае чакаць.
Ды вынiк будзе вабны i выдатны,
Як норму вельмi нiзкую трымаць,
Лягчэй тады прыдбаць натхненне здатны,
За мiласэрнасць будуць шанаваць.
Высока ставiць планку норм не трэба,
Ў адносiнах каб мець цудоўны стан,
Было каб чыстым i блакiтным неба,
Не засмучаў нi дождж, анi туман.
23.05.1995
890
ДЗIЎНАЕ IМГНЕННЕ
На белы свет прыходзяць людзi,
Каб шчасце мець i доўга жыць,
Але адвечна так не будзе,
Час немагчыма супынiць.
Бо сталы у жыццi парадак,
Ляцяць маланкаю гады,
Вядома: калi быў пачатак,
Павiнен быць канец заўжды.
Абмежаванасць, безумоўна,
Была закладзена для ўсiх,
Жыцця хвiлiны ўсе каштоўны,
I берагчы след пiльна iх.
Так трэба з iншымi паводзiць,
Каб радасць блiзкаму даваць,
Людскую годнасць не пашкодзiць,
Учынкамi не абражаць.
I не жадаць сабе нiколi
Заўжды паболей атрымаць,
Бо лёс падорыць шчасця болей,
Як здатны ўсё амаль аддаць.
Другiх як паважаць iмкненне
Галоўным стане у жыццi,
Настане дзiўнае iмгненне,
Каб мiр i злагаду знайсцi.
21.06.1995
Апошні верш тэмы Home Page Змест